In de gemeente Renkum zijn vele oude bomen, een kenmerk van de voormalige landgoederen. Het is heerlijk wandelen in het zonnetje langs de zuidelijke rand van oude akkers. Maak eens kennis met de bossen van Landgoed Hoog Oorsprong. Je wandelt langs de akkers omgeven door bossen van Hoog Oorsprong. Het dorp Doorwerth is voor een deel gebouwd op de gronden van voormalig landgoed De Zilverberg. Een plek die al heel lang een horeca bestemming heeft. De schilders uit de Oosterbeekse school kwamen hier graag.
De kerk heeft prachtige gebrandschilderde ramen. Deze Katholieke kerk heeft als enige kerk van Nederland een Davidster in de voor- en achtergevel.
Ooit is deze kerk gebouwd om Doorwerth een woonkern te geven, zo lijkt het. Aan de overzijde van de rotonde ligt de Katholieke begraafplaats.
Volg de stoep langs het van der Molenplein richting de Kerklaan. (Dit is met de kerk aan je linker hand.)
Steek de Kerklaan over en volg het bospaadje tot aan de Italiaanseweg.
Vlak na de slagboom naar links.
Op de Y-splitsing rechtdoor en doorlopen tot bij de akkerrand.
Oude vrijstaande den op akker
Bij Wolfheze is in 2006 de 1000-jarige Den omgevallen. Bij meting bleek deze boom zo'n 400 jaar oud te zijn.
Door de jaarringen te tellen uit een houtmonster kun je de leeftijd van een boom bepalen.
Nu is deze Grove Den op Zilverberg - Hoog Oorsprong ook in onze gemeente het oudst bekende exemplaar van Nederland.
Deze Den is ongeveer 130 jaar. Omdat de boom vrij om de akker staat, is deze zo mooi breed uitgegroeid.
Route:
Draai je om en loop het bos weer in.
Ga links op de Y-splitsing.
Ga met de bocht naar links mee, loop door tot je even na de bocht aan je linker hand een Lariksbos ziet.
Lariksbos
Waar de meeste soorten naaldbomen hun naalden in de herfst en winter houden, kleurt de Lariks in de herfst geel en verliest zijn naalden. In het voorjaar loopt de Lariks weer uit met toefjes frisse lichtgroene naalden.
Voor de rest is de Lariks een echte naaldboom. Wist je dat hij zelfs kleine kegeltjes (een soort dennenappeltjes) heeft? Kijk maar eens op de grond.
Route:
Vervolg je route over het pad en loop door totdat je bij de Van der Molenallee bent.
Steek de Van der Molenallee recht over.
Volg het wandelpad aan de andere kant van de weg.
Loop door je ongeveer 10 meter voor de rand van de akker een greppel tegenkomt.
Oude Wildwal
Dat het landbouwveld even verderop al vele eeuwen in gebruik is, is te zien aan deze greppel. Deze greppel is onderdeel van een oude wildwal bedoeld om wild van de akker te weren. Naast een greppel werden struiken met doornen zoals Sleedoorn en Meidoorn gepoot om wild van de akker te weren. De struiken zijn verdwenen, maar de sporen van de wal en de greppel blijven in het landschap zichtbaar.
Route:
Loop 10 meter door tot de rand van de akker.
Glooiing velden
Vanaf dit punt is mooi te zien hoe glooiend het landschap rondom Heveadorp is. Deze hoogteverschillen zijn ontstaan doordat het ijs de zandpakketten, die hier aanwezig waren, voor zich uit opstuwde. Vandaar de naam stuwwal.
Je bevindt je dus hier in een ijstijdlandschap, wat sindsdien vrijwel onveranderd is, ondanks de intensive bewoning door de mens. In dit deel ontbreken de beken. Op andere plekken zie je dat de beken dalen uitslijpen.
Route:
Volg het pad langs de bovenrand van de akker.
Loop door tot een bankje aan je linker hand.
Zuidhelling Heveadorp
Zuidhelling, ideaal pad voor de eerste voorjaarswandeling of om nog even te genieten in een warm herfstzonnetje.
Op deze zuidhellingen is het microklimaat gunstig voor de landbouw. Vroeger was hier in de omgeving veel tabaksteelt. Heeft iemand informatie over de tabaksteelt en de regionale sigarenfabrieken?
Tabaksschuren zoals er nog een staat aan de Van Borsselenweg bij de Oorsprongbeek waren droogschuren, voor de met de hand geplukte tabaksbladeren.
Glooiende akkers op een zuidhelling zijn vermoedelijk al vele eeuwen in gebruik getuige de wildwal, die wat verder op ligt.
Route:
Vervolg het pad tot de T-splitsing bij de houtwal.
Houtwal Heveadorp
Deze aangelegde houtwal heeft een grote soortenrijkdom aan struiken. Door het grote aanbod aan bessen zie je hier vaak vogels. Ook de valk is hier vaak te zien.
In de houtwal zijn de volgende soorten te vinden, meidoorn, hazelaar, Butleija, Geldersche roos, kardinaalsmuts, kornoelje, sleedoorn, lijsterbes en rozen. Door de grote groei vanwege ook de bemesting vanuit de akkers staan de struiken nu erg dicht op elkaar, waardoor de soorten en vormenrijkdom nog niet zo goed tot zijn recht komt. Landschappelijk maar ook historisch gezien, doet deze houtwal afbreuk aan de beslotenheid van deze open ruimte.
Route:
Sla links af richting de asfaltweg en steek de asfaltweg over (Van der Molenallee).
Volg het rechter fietspad tot de open plek met picknicktafel, links van het pad.
Picknicktafel Hoog Oorsprong
Waar je in de omgeving van Doorwerth nu zo af en toe op een grasveldje nog een verdwaalde picknicktafel ziet staan, was het vroeger een drukte van belang. Veel mensen uit Arnhem en omstreken kwamen op de fiets of met de tram voor een dagje uit bij de Westerbouwing of de Branding. Men nam zelf brood en limonade mee. Een picknickveldje met een ijscoman bood de mogelijkheid om in de schaduw of de zon bij te komen van de fietstocht.
De akkerranden achter de picknicktafel zijn ingezaaid met een mengsel van wel dertig verschillende soorten zaden. zoals boekweit, bladrammanas, wikke-soorten, kaasjeskruid, phacelia, korenbloem, komkommerkruid en diverse klavers.
Insecten (bijen, hommels en zweefvliegen e.a.), vlinders en vogels en kleine zoogdieren vinden hier gevarieerd voedsel. De zaden worden ook gegeten door muizen, die op hun beurt door roofvogels en uilen gegeten worden. Pluk daarom geen bloemen!
Route:
Volg het fietspad in oostelijke richting, het beukenbos in (met de picknicktafel links van het pad en het fietspad rechts van de zandweg).
Loop ongeveer 100 meter door tot een vijfsprong bij een kruising met een brede laan.
Vijfsprong
Deze vijfsprong met beukenlanen is waarschijnlijk een van de vele lanen, die door Koning Willem III
werden aangelegd voor de jacht, waarbij het illustere jachtgezelschap zich zeer snel langs deze lanen verplaatste.
Hoewel koningswegen vrij recent zijn, zijn ze toch maar zeer gedeeltelijk terug te vinden. Dat schijnt samen te hangen met de vrij rücksichtslose manier waarop Koning Willem III deze wegen recht toe recht aan door de domeinen van de grondbezitters heeft aangelegd. Zodra die wegen in onbruik raakten, werden ze vrij snel door de grondgebruikers weer weggevaagd (maar kleine stukken liggen er nog).
Route:
Volg de smalle beukenlaan schuin omlaag het bos in.
Steek de viersprong over en ga vlak daarna rechts af.
Loop door tot aan de zichtas aan je linker hand.
Zichtas Rijnbrug
Een vrij gekapte zichtas op Landgoed Hoog Oorsprong. In de verte zie je de Rijnbrug bij Arnhem. Bij de aanleg van de
landgoederen werden vaak zichtassen vrijgehouden, zodat bezoekers verrast werden door de vergezichten, een buitenlandse ervaring.
In de loop van de jaren groeiden deze zichtassen dicht. Eind jaren 80 kapte het Geldersch Landschap deze zichtas vrij, zodat je ook verrast wordt door het vergezicht. De bomen zijn inmiddels weer in de breedte uitgegroeid, waardoor de zichtas versmald is.
Wat vindt je, zou het Geldersch Landschap de zichtas weer open moeten kappen?
Route:
Loop het pad met de zichtas aan je rechter hand, (dit kan dezelfde weg terug zijn).
Ga rechtdoor op de Y-splitsing en steek de viersprong vlak erna over.
Loop door tot aan de vijfsprong met het fietspad.
Vijfsprong
Deze vijfsprong met beukenlanen is waarschijnlijk een van de vele lanen, die door Koning Willem III
werden aangelegd voor de jacht, waarbij het illustere jachtgezelschap zich zeer snel langs deze lanen verplaatste.
Hoewel koningswegen vrij recent zijn, zijn ze toch maar zeer gedeeltelijk terug te vinden. Dat schijnt samen te hangen met de vrij rücksichtslose manier waarop Koning Willem III deze wegen recht toe recht aan door de domeinen van de grondbezitters heeft aangelegd. Zodra die wegen in onbruik raakten, werden ze vrij snel door de grondgebruikers weer weggevaagd (maar kleine stukken liggen er nog).
Route:
Volg het fietspad in de richting van de meerstammige beuk.
Na ongeveer 100 meter zie je een picknickplaats aan je rechter hand.
Picknicktafel Hoog Oorsprong
Waar je in de omgeving van Doorwerth nu zo af en toe op een grasveldje nog een verdwaalde picknicktafel ziet staan, was het vroeger een drukte van belang. Veel mensen uit Arnhem en omstreken kwamen op de fiets of met de tram voor een dagje uit bij de Westerbouwing of de Branding. Men nam zelf brood en limonade mee. Een picknickveldje met een ijscoman bood de mogelijkheid om in de schaduw of de zon bij te komen van de fietstocht.
De akkerranden achter de picknicktafel zijn ingezaaid met een mengsel van wel dertig verschillende soorten zaden. zoals boekweit, bladrammanas, wikke-soorten, kaasjeskruid, phacelia, korenbloem, komkommerkruid en diverse klavers.
Insecten (bijen, hommels en zweefvliegen e.a.), vlinders en vogels en kleine zoogdieren vinden hier gevarieerd voedsel. De zaden worden ook gegeten door muizen, die op hun beurt door roofvogels en uilen gegeten worden. Pluk daarom geen bloemen!
Route:
Neem het pad links naast de picknicktafel richting akkers.
Klimaatbomen Nuon
Deze zogenaamde klimaat bomen zijn door de Nuon geschonken.
Weet iemand enige achtergrond van dit promotie project voor groene stroom?
Route:
Vervolg het pad langs de rand van de akker tot je bij de hoek van het perceel uitkomt en kijk achterom, voordat je het linkse (kleine) paadje het bos in volgt.
Akkerranden
Akkerranden worden ingezaaid met een zeer rijk bloemenmengsel. Het bestaat uit zeker 25 soorten.
door al deze verschillende soorten regelmatig in te zaaien, lokt dit veel insecten.
Muizen en andere kleine knaagdieren vinden er voldoende voedsel. Roofvogels jagen de muizen.
Zo helpen we als mens de natuur een handje.
Route:
Neem op de hoek van de akker, het smalste pad tussen de naaldbomen (Larix) door.
Steek de kruising van bospaden over tot je rechts van het pad een bankje ziet staan.
Glooiend landschap Hoog Oorsprong
Via de akker kijk je uit over het glooiende landschap van voormalig Landgoed Hoog Oorsprong. Op oude kaarten is dit altijd een landbouwenclave geweest, akkers omsloten door bossen.
Juist deze afwisseling van dichte bossen, beken en open weilanden zijn heel goed bewaard gebleven in de gemeente Renkum, speciaal in het dorp Oosterbeek
Route:
Loop door tot op de klinkerweg (Italiaanseweg) en loop door tot bij de kruising bij de poel in het bos.
Sprengkop Seelbeek
In het dal naast de Italiaanseweg ligt een poel, waar vrijwel altijd water in staat.
Het is waarschijnlijk een sprengkop van de Seelbeek.
Aan de steile randen is te zien dat mensen al jaren dieper graven om water in de poel te houden.
Door dieper te graven worden nieuwe watervoerende lagen aangesneden. Het in de bodem verzamelde regenwater uit een
gebied van ongeveer 1,5 -5 km rondom levert via niet doorlaatbare leemlagen water aan deze poel.
Op meerdere plaatsen op de stuwwal kun je zulke gegraven sprengkoppen (poelen) vinden.
De helling boven de poel is archeologisch zeer interessant en daarom beschermd gebied.
Route:
Neem het bospad de heuvel op tot de driesprong bovenaan.
Top Zilverberg
Op een kaart uit 1756 staat de top van de Zilverberg al vermeld. De rechte laan die je ziet, staat al op die oude kaart. gelukkig is deze laan eind vorige eeuw hersteld.
De rechte laan liep door over deze top en was versierd met cirkels van opgaande laanbomen (rondelen). De markantste lag op deze top. Vanaf dit punt kan de wandelaar helaas niet meer genieten van uitzicht over het lage eikenhakhout. De rechte lanen waren vooral nuttig voor de bereikbaarheid van de percelen voor bosbouw en de jacht. de rondelen, waren een soort rotonde voor de jachtkoetsen.
De rekenkamer- de toenmalige beheerorganisatie - van de Staten van Gelderland had de rondelen en de rechte lanen laten aanleggen. De Staten van Gelderland waren eigenaar van de bossen van de Zilverberg.
In 1804- de Franse tijd onder Napoleon- werden kavels met bomen verkocht, onder meer uit de Zilverberg.
Dat gebeurde om de hoge belastingen te betalen die de Franse overheid aan ons oplegde.
In 1923 -1924 bouwde een exploitatiemaatschappij (soort projectontwikkelaar) Huize Eekland. De eigenaar liet het bijna twee eeuwen oude rondeel van beuken bovenop de Zilverberg rooien. De bomen zouden te oud en te aftands zijn.
Route:
Sla rechts af op de driesprong bij de top.
Vervolg het pad de heuvel af tot de kruising.
Jonge aanplant
Soms wordt een bosperceel geheel gekapt en planten we nieuwe bomen.
Dichte jonge boomaanplanten zijn een goede schuilplaats voor het ree.
Route:
Ga rechtdoor op de kruising de berkenlaan in.
Berkenlaan op Zilverberg
De Berkenlaan op de Zilverberg is een afscheiding tussen de percelen bosbouw en percelen met landbouw.
Naarmate de lanen ouder, zoals de beuken langs de Italiaanseweg, zijn is de erfafscheidingen vaak ook ouder.
Route:
Loop door tot de provinciale weg (Utrechtseweg).
Steek iets verder links over bij de stoplichten.
Neem het fietspad het bos in.
Loop door tot het huis links.
De oude Tol
Is de oude tol een tolhuis aan de oude handelsweg tussen Ede en de Rijn?.
Route:
Vervolg het pad tot een scherpe knik naar rechts.
Loop ongeveer 20 meter door tot een bospad links.
Fietspad door het Wodanswoud
Aan de zuidoost kant het Landgoed Wodanswoud ligt dit fietspad. Aan de rand van het weiland
kun je nog enkele bijzondere naaldbomen zien van het Landgoed. Landgoed Wodanswoud is voor publiek gesloten.
Aan de noordwest kant zijn de aarden wallen nog te zien, die om het akkerland lagen. Vroeger dienden deze wildwallen om het wild buiten te houden.
Route:
Volg het fietspad in oostelijke richting.
Je komt verderop langs de rand van een weiland.
Loop door tot de asfaltweg (Wolfhezerweg).
Steek over en neem de klinkerweg richting het hotel.
Hotel Bilderberg Wolfheze
Knooppunt nabij Bilderberg Hotel Wolfheze. Startpunt voor wandelingen vanuit dit Bilderberg Hotel. Het ontwerp van het gebouw waarin het hotel gevestigd is stamt uit de jaren '70 en is de moeite van het bekijken waard.
Route:
Sla het bospad aan de linkerkant van de beek in.
Loop ongeveer 50 meter tot bij de omgevallen 1000 jarige Den.
De 1000 jarige den
Helaas is deze oude den omgevallen in 2006 en ligt nu mooi verstopt onder de adelaarsvarens.
Hij was niet echt duizend jaar oud, maar wel volgens de Bomenstichting de oudste en dikste Grove Den van Nederland. Hij behoorde tot de monumentale bomen van Nederland.
In het begin van de 17de eeuw werd deze den geplant en is ruim 400 jaar oud geworden. Jaren geleden is geprobeerd de exacte leeftijd vast te stellen. De boom bleek van binnen hol.
Route:
Sla bij de Den links af.
Loop door totdat je bij een kruispunt met een bankje komt.
Sla hier links af.
Loop helemaal rechtdoor tot bij het tunneltje.
Loop door het tunneltje tot op de kruising.
Kloosterweg Wolfheze
Let op de grenspaal of pol in de berm bij het viaduct, de grens van de Heerlijkheid Doorwerth.
Ongeveer op de plek van dit knooppunt (of net ten oosten van het viaduct) kwamen in de 17de eeuw een aantal belangrijke wegen samen. Hier was een 'verkeersplein' uit de 17e eeuw met een vermoedelijke oppervlakte van één hectare. Voor de wandelaar zijn in dit gebied aanzetten en restanten van die wegen in het bos met enige fantasie terug te vinden. Bestudeer ook de recente stafkaart voor dit oude wegennet. Een belangrijke was "de Weg naer Utrecht", vroeger "Heerwech" of "Openen wech", of later " Schelmseweg". Nu heet deze weg " Oude Kloosterweg", maar heeft nog hetzelfde tracé eeuwenlang op dezelfde plaats op de Wolfhezerheide.
Route:
Volg de asfaltweg in westelijke richting het bos in (tegenover de weg die onder het tunneltje door loopt.)
Loop rechtdoor bij het zandpad links.
Steek het wildrooster over.
Loop door tot de grafheuvels aan je linker hand.
Grafheuvelveld Oud Wolfheze
Deze twee grafheuvels zijn een laatste rustplaats voor mensen die hier in de late Bronstijd en IJzertijd geleefd hebben. Het waren toen markante punten in het open landschap, waarschijnlijk een herkenningspunt tijdens hun nomadisch bestaan. Voor ons nu vormen deze grafheuvels een aanwijzing dat het Wolfhezerbeekdal al vele eeuwen bewoond wordt. I was here!!
Route:
Volg de asfaltweg totdat deze een scherpe bocht naar links maakt.
Kapelheuvel Oud Wolfheze
In de 11de eeuw stond op de heuvel die tussen de weg en de snelweg ligt een kapel van ongeveer 21 bij 8 meter. De tufsteen fundamenten die in de grond zijn gevonden
zijn kenmerkend voor de Middeleeuwen. Lange tijd was deze kapel de enige voor de wijde omgeving, zoals voor de inwoners
uit Doorwerth en Heelsum. De kapelheuvel was het centrum van kerspel Wolfheze.
Kerspel is een oud woord voor 'parochie' of kerkgemeenschap. Kerspel Wolfheze maakte deel uit van bisdom Utrecht. Op
een kaart uit 1553 staat de kapel afgebeeld, met ernaast 1 boerderij en in de wijdere omgeving nog enkele boerderijen.
Route:
Neem in de bocht van de asfaltweg het zandpad in westelijke richting.
Loop een flink eind door, eerst langs bomen, dan over de heide.
Loop door tot er van rechts een aantal paadjes vanaf het ecoduct komen.
Vergrassing heide
Door de intensieve veeteelt komt er tegenwoordig veel nitraat in het milieu. Nitraat is een meststof. Door de regen komt dit op de Heide neer. Omdat hier geen schaapskudde meer is, verarmt de Heide niet verder. Hierdoor krijgen grassen, die profiteren van de overmaat nitraat een kans. Als je niets zou doen verandert de heide in 10 jaar in gras en bos. Om dit te voorkomen plagt Natuurmonumenten de heide. Koeien zorgen ervoor dat het landschap open blijft en niet dichtgroeit met bomen.
Route:
Loop door over de heide in westelijke richting, dit is met het ecoduct aan je rechter hand.
Stop bij een T-splitsing met een pad naar links het bos in (er ligt een steen met een blauwe driehoek).
Rondeel Wolfheze
Als je het graspaadje - zie blauwe driehoek op de steen - inloopt het bos in zie je een verhoging.
De afmetingen zijn 23 bij 30 meter, op de hoeken zijn ronde uitstulpingen alsof er torens hebben gestaan.
Hier lag het kasteel 'Het Hof van Wolfheze'. Over dit kasteel en haar bewoning is vrijwel niets bekend.
Na vertrek van de Spanjaarden omstreeks 1600 stond nog maar één van de vier hoektorens overeind.
Op een kaart uit 1616 staat bij deze toren de naam "Stratius Rondeel". Van Straaten (Stratius)
was de eigenaar van dit mysterieuze bouwwerk. Ook op een kaart van 1553 staat het rondeel afgebeeld.
Het veldpracticum archeologie van VU in Amsterdam doet hier jaarlijks in juni veldwerk.
Route:
Vervolg het pad.
Loop door tot er een pad van rechts komt.
Ontstaan heidevelden
Heidevelden worden door veel mensen toch nog vaak gezien als puur natuur. Ze worden echter door intensieve begrazing met schapen door de mens in stand gehouden. het zijn dus cultuurlandschappen op de hoge zandgronden van de Veluwe. Schapen graasden overdag met de herder de heide kaal. 's Nachts in de schaapskooi lieten de schapen hun uitwerpselen achter. Met dit beheer verarmde de heide door de jaren heen. De mest uit de potstal werd gebruikt op de akker. Zo ontstonden de vruchtbare esgronden in de buurt van de dorpen.
Route:
Neem vanaf de T-splitsing het pad dat in zuidelijke richting de heide overgaat. (Dit is het pad dat de poot van de T vormt.)
Loop door tot je aan je rechter hand de Koningsheuvel (een grote bult in de heide) ziet liggen.
Koningsheuvel
De grote heuvel op de heide is een grafheuvel. Hij is opgeworpen door de mensen die hier in de Bronstijd in de buurt van de beek woonden. Bij opgravingen uit de jaren '30 bleek dat erin meerdere mensen begraven zijn. In de volksmond heet deze grafheuvel de Koningsheuvel, omdat hij zo groot is. Bij die laatste opgraving is echter geen goud en zilver gevonden.
Route:
Vervolg het pad en loop door tot op de T-splitsing voor een bruggetje over een droge beekloop.
Bovenloop Wolfhezerbeek
Op dit knooppunt komen verschillende wandelroutes samen. Ondanks dat deze bovenloop meestal geen water voert en verderop zelfs geheel onderbroken is, staat hij op de kaart als watervoerend. Ook is veel werk verzet om de beekloop uit te diepen. Tot nu toe hebben deze werkzaamheden nog geen effect gehad op de hoeveelheid water in dit deel van de beek.
Route:
Neem het pad, dat langs de droge beekloop door de bosrand loopt.
Loop door tot het pad weer langs de watervoerende beek loopt en er rechts een bankje staat.
Uitzicht Heelsumsebeek
Dit deel van de Heelsumsebeek met veel verschillende en bijzondere plantensoorten is een klein paradijs voor plantenkenners.
De groene kleine blaadjes, die in het voorjaar weer massaal zichtbaar zijn, is het Sterrekroos, Callitriche een vrij zeldzame plant, kenmerkend voor stromend water. Ook het Dubbeloof een varensoort komt in dit gebied veel voor langs de beeklopen.
Daarnaast kun je verschillende Libellen, waaronder de prachtige blauwe Beekjuffers zien vliegen.
Route:
Volg het pad langs de beek.
Loop door tot je bij twee bruggetjes over een meander in de beek komt.
Meanders in de Beek
Begin vorige eeuw werden de beeklopen rechtgetrokken en verdiept ten behoeve van het stromende water voor het waterrad, dat de papiermolens aandreef. De beek diende een industrieel doel. Meanders en andere obstakels daarom werden rechtgetrokken.
Tegenwoordig is de beek niet meer industrieel in gebruik. Natuurbeschermingsorganisaties herstellen de oude beeklopen zodat Salamanders en andere beekbewoners hun natuurlijk milieu met stroomversnellingen en zandplaten terugkrijgen.
Route:
Volg het pad langs de beek.
Loop door tot je bij een poel in de beek bij het weiland een pad van rechts tegenkomt.
Poel Wolfhezerbeek
Bij deze poel kun je goed zien hoe prachtig schoon het water van de Wolfhezerbeek is.
Soms zie je enige visjes wegschieten. Ook zie op het water insecten lopen: de schrijvertjes.
Route:
Steek de beek over bij de brede brug.
Loop door tot aan het klaphek in het weiland.
Doorwerthse heide
Op de Westpunt van de Doorwerthse heide was er van oudsher een doorwaadbare
plaats in de Heelsumse en Wolfhezerbeek. De doorgaande weg voor postkoetsen en vrachtvervoer met paard en wagen of ossenkar
ging vanaf Ede hierlangs en via de Dalweg naar Heveadorp aan de Rijnoever. Bij Heveadorp is de helling vanaf de stuwwal
door de Seelbeek uitgesleten en zo begaanbaar voor verkeer.
Op oude kaarten zijn deze handelswegen (Hessenwegen) ingetekend. Ook op luchtfoto's zijn deze karrensporen vaak nog duidelijk te zien.
Route:
Ga door het hek en loop langs de rand van het beekdal.
Meanderende beek
Geniet tijdens uw wandeling van de meanderende beek, die zo dromerig tussen de weilanden doorstroom.
Houtwallen met Elzen markeren de zeer natte plekken. De Stichting Sprengen en beken en het Waterschap Vallei en Eem (www.wve.nl) hebben met groep vrijwilligers de laatste jaren
veel verbetering bij de Renkumse beken bereikt. Veel sprengen kregen de laatste jaren weer water.
Route:
Ga door het klaphek
Boerderij de Kabeljauw
Bij de boerderij "de Kabeljauw" lagen eens twee papiermolens tegenover elkaar, beide hadden hun waterrad op deze Papiermolenbeek. Helaas zijn er geen restanten van deze papiermolens meer te vinden. De boerderij de Kabeljauw is gebouwd op de fundering van de noordelijke papiermolen. De naam komt van een lompenhandelaar uit
Dordrecht, die de bouw van beide molens financierde om op die wijze lompen te kunnen verwerken tot papier. Pas later werd cellulose uit hout gebruikt om er papier van te maken.
Al lange tijd wordt door de eigenaren het boerenbedrijf uitgeoefend. Werd er vroeger veel met hand gedaan, zoals het maaien van het gras in het natte beekdal, nu wordt er gewerkt met machines. Het werk op het land is minder zwaar geworden in de loop van de jaren.
Route:
Neem de asfaltweg omhoog.
Steek de provinciale weg (Utrechtseweg) over en vervolg de Kabeljauwallee.
Loop door tot het pad tussen de huizen (links tussen nummers 2A en 4).
Kabeljauwallee
Door de aanleg van de A 50 moest het kruispunt Kabeljauwallee met de Utrechtseweg in de jaren zeventig herzien worden. Er was vanuit de gemeenten Renkum en Wageningen een oprit naar de A 50 wenselijk. De loop van de Utrechtseweg is daarvoor verlegd.
Daarom loopt de Kabeljauwallee dood. Van hieruit kan men nu goed verschillende wandelingen maken.
Route:
Steek de grote weg over (Van der Molenallee).
Vervolg de Kabeljauwallee.
Loop door tot bos links en rechts aan voetpad tussen de huizen.
Villa's Kabeljauwallee
Verschillende prachtige villa's staan er langs deze weg. Een van de huizen heeft een gevelsteen met een Kievit.
Heeft deze gevelsteen enige historische betekenis?
Is er een verband met de naam Kievitsdel voor de kruising?
Route:
Volg de Kabeljauwallee in richting huisnummers 4 en hoger tot vlak voor de kruising met de grote weg (Van der Molenallee).
Plan Internationaal
De wijk Plan Internationaal is stedenbouwkundig van ruime opzet, zoals in de Amerikaanse suburbs. Plan Internationaal is in 1967 door het Bouwfonds opgezet na een prijsvraag voor een ontwerp van prefab-huizen uit Finland, Denemarken, Zweden, Duitsland, Oostenrijk, Engeland, Frankrijk, USA en Canada. Kun je ze herkennen? Er omheen staan huizen van Nederlands ontwerp. Beleidsmakers van gemeenten keken hier hoe bepaalde typen huizen eruit zagen, voordat huizen in deze stijl in hun eigen regio op grote schaal gingen bouwen.
De huizen staan wat verhoogd verder van de weg af. Doordat het grasveld vaak tot aan de deur loopt, geeft de wijk een ruime indruk. De voortuinen zijn een opmaat om de architectuur te laten zien.
Is de begroeiing in de voortuin erg hoog of plaatst de eigenaar een hek, dan heeft dit
direct gevolg voor de beleving van het bovengenoemde straatbeeld van de hele wijk.
Route:
Loop de beukenlaan richting Park Hotel de Branding.
Op de T-splitsing (naar rechts) links het paadje het bos in nemen.
Op de Y-splitsing in het bos het rechter pad aanhouden.
Loop door tot je bij een ensemble van 5 beuken komt.
Vier beuken
Nu staan er nog vier beuken, vroeger waren het er vijf. Weet iemand of dit ook een rondeel is geweest?
Het picknick bankje van de foto is verdwenen in de winter van 2010.
Route:
Steek vanaf de picknickplaats het asfalt fietspad over.
Neem het bospad dat haaks hierop het bos in gaat.
Loop ongeveer 200 meter door.
Oud loofbos
Hier in de Cardanusbossen zijn veel verschillende loofbomen. Er staan behalve eiken, Berken en Vlier ook Lijsterbessen en veel Krentenboompjes. Door al die bloeiende bomen is het hier in mei heel mooi.
Let in het vroege voorjaar eens op de kamperfoelie, een liaan, die al in februari groene blaadjes heeft.
Onder de bomen zie je veel adelaarsvaren. De bladen van de varen komen in het voorjaar boven de grond als handjes.
Ze behoren tot een plant, want ze zijn ondergronds met elkaar verbonden.
Loop door tot het pad langs een voetbalveldje gaat.
Voetbalveldje
Voetbalveldje bedoeld voor buurtjongeren, wordt helaas ook gebruikt als een uitlaatplek voor honden uit de buurt.
Bij voetbalwedstrijden wordt dit veldje gebruikt de warming up.
Via een grasbaan verbonden met een open zonnige plek met bankjes (bij mooi weer rollator toegankelijk)
Ervaring leert dat het een leuke plek is om een kinderfeestje te organiseren. Helaas ligt er dus veel hondenpoep.
Route:
Loop verder langs de rand van het voetbalveldje tot de volgende open plek.
Bank beschut in de zon
De open plek met een beschut bankje in de zon is een heerlijk plekje om even uit te rusten en in stilte van de natuur te genieten. Je hoort in het voorjaar de vogels zingen.
In het najaar kun je hier Bramen plukken. Bij droog weer is de plek prima rollator toegankelijk.
Route:
Sla rechts af op het veldje met het bankje.
Loop door tot op de asfaltweg (W.A.Scholtenlaan)
Loop hier ongeveer 50 meter naar rechts.
Loop vervolgens de inrit van de parkeerplaats op.
Flats type Reigersberg
In het stedenbouwkundig plan voor Doorwerth van 1970 waren er verschillende flats gepland.
Doorwerth werd door de Provincie Gelderland aangewezen om bewoners van de regio Arnhem-Nijmegen op te nemen.
Voor dit soort uitbreiding van de dorpen en steden waren enkele flattypen ontworpen, waaronder deze woontorens.
In Doorwerth zijn alle typen flats uit deze ontwerpperiode aanwezig.
Het zijn voorbeelden van seriematige betonbouw voor de ruime luxe appartementen.
Je ziet dus vaak groepjes (internationale) studenten hier rondlopen om deze variatie te bestuderen.
Route:
Loop door over de parkeerplaats tot voor de tweede flat.
Houdt hier links aan tot je een klinkerpaadje de bosrand in ziet gaan.
Neem dit paadje en loop omhoog tot er rechts een bospad aftakt.
Midgetgolf Duno
Op het sportpark Duno vinden verschillende sportclubs uit Doorwerth hun thuishonk.
Je kunt hier tennissen, voetballen en nog veel meer.
Is deze in het bos verscholen midgetgolfbaan het best bewaarde geheim van Doorwerth?
Deze mooie baan is een van de weinige officiële wedstrijdbanen in Nederland en regelmatig het toneel
van landelijke kampioenschappen. Voor een beter zicht op de baan loop dan een stukje het bospad op.
Heb je zelf zin om eens een balletje te slaan, dan ben je van harte welkom. Kijk voor de
openingstijden op de website van MGV Duno.
Route:
Neem het bospaadje dat haaks op het klinkerpad het bos ingaat.
Loop door tot bij de voetbalvelden.
Voetbalvereniging Duno
Voetbalsterren van diverse beroemde clubs vinden op sportpark "De Waaijenberg" de favoriete
thuisbasis voor een trainingskamp. Van Jong Oranje tot Vitesse en van AEK Athene tot Willem II
allemaal oefenen ze regelmatig, soms tegen VV Duno, die wekelijks op dit sportveld traint.
Wilt je er meer van weten, of zelf voetballen? Kijk dan op de website VV Duno.
Route:
Volg het bospad tot op de parkeerplaats voor de huizen.
Dries z'n Weitje
Dit grasveld is genoemd naar groenteman Andries Petersen. Hij was eigenaar van het paard,
Nelly, die op dit weitje graasde. Dries ventte groenten en fruit met paard en wagen in Doorwerth en Heveadorp.
Kinderen uit die tijd, nu 65, herinneren zich nog levendig de dagelijkse tocht naar de weide.
Vanaf de winkel aan de Kerklaan 36, gezeten op een platte wagen ging het over zandige bospaden tot de 'grazige weiden',
bij de Kapelleboom. Na een dag hard werken mocht het paard Nelly er welverdiend grazen en overnachten.
De Acacia's geven aan waar vroeger de Middenweg lag: de weg, die Kasteel Doorwerth met de Utrechtseweg verbond. De huizen waren er toen nog niet.
Route:
Loop voor de huizen langs tot op de zes sprong van fietspaden en wegen bij de "Kapelleboom".
De Kapelleboom
In de hoek bij het fietspad staat een oude linde "De Kapelleboom" kenmerkend met vele twijgen (waterloten) onderaan de stam. (Ook de straatnaam van de hoogbouw ernaast.)
In de Middeleeuwen kreeg de Heer van Doorwerth ook invloed in kerkelijke zaken.
Omstreeks 1425 bouwde hij hier een 'kapel', zo bleek uit opgravingen in 1922/23.
De plaats van deze kapel lag voor die tijd zeer centraal tussen de gehuchten in de omgeving.
Doorwerth, Heelsum, Heteren en Wolfheze.
Deze oude lindeboom, die destijds de kapel beschaduwde heeft daarom de naam "Kapelleboom".
Of deze boom inderdaad zo oud is, is niet duidelijk. Ook nu groeit er binnenin een nieuwe boom.
Net achter het informatiebord liggen enkele grafheuvels uit de bronstijd op de rand van de stuwwal.
Route:
Kies het fietspad links van de "Kapelleboom".
Loop door op het fietspad en ga rechts af het eerste bospad in (goed kijken).
Houdt links aan. Volg de het pad langs de rand van de helling.
Houdt in het sparrenbos ook links aan.
Het pad slingert langs een steile afgrond.
Bossen Rolandseck
De bossen van de Rolandseck liggen op de rand van de stuwwal uit de ijstijd.
Zoals je kunt zien doet de variatie in hoogte bijna buitenlands aan.
De dalen zijn in de loop van de tijd door regenwater stromen uitgesleten.
De naam Rolandseck houdt verband met het kasteel, vanwege een beroemde Ridder Roland.
Eck betekent hoek en dat zie je ook, terwijl je het pad volgt.
Halverwege het kronkelende pad sta je inderdaad op een vooruitstekende punt.
Vroeger waren de bomen lager en was dit een uitzichtpunt over de Betuwe, een zichtas.
Route:
Volg het slingerende pad tot de kruising met een pad dat de heuvel omhoog komt.
Sla hier links af en loop door tot op het fietspad.
Op het fietspad rechts af.
Loop door tot op de kruising met een klinkerweg (Italiaanseweg).
Neem het half verharde grindpad langs het huis tussen de toegangszuilen door het bos in.
De taxushaag bevindt zich direct na het toegangshek aan je linker hand.
Taxushaag
Let op de taxushaag direct na de toegangszuilen. Taxus is een zeer giftige naaldboom met in de herfst prachtige maar zeer giftige rode bessen.
De extracten van taxus, ook wel levensboom genoemd, worden gebruikt als geneesmiddel tegen kanker.
Route:
Volg de oude beukenlaan en ga op een aantal kruisingen rechtdoor tot je links na de bocht een akker of bloemenweitje ziet liggen.
Bloemenweitje Duno
Deze bloemenweide is allang in gebruik als landbouwgrond, het is een oude verlaten akker. Vroeger waren de weiden en akkers vol bloemen.
Gelders Landschap heeft nu bewust bloemen en granen ingezaaid om zo een aantrekkelijk leefgebied te maken voor veel soorten insecten en vlinders.
Met opzet wordt in de winter niet alles omgeploegd. Veel insectenlarven en vlinderpoppen kunnen zo tussen het afgestorven planten materiaal overwinteren.
Met al die insecten wordt het weitje een paradijs voor andere dieren, zoals vogels, muizen en boommarters. Die hebben hier een lekker maaltje aan.
Route:
Aan de overzijde ligt een bruggetje.
Bruggetje Duno
Vermaaksarchitectuur uit de romantische tijd langs de oprijlaan van landgoedDuno.
In de 19de eeuw was het mode om op een landgoed enige romantische elementen te laten bouwen.
Een folly (van het Engelse folly: gekheid) is een bouwwerk dat opzettelijk nutteloos of bizar is.
In de omgeving van Doorwerth en Oosterbeek zijn verschillende voorbeelden en restanten van dit soort bouwwerken te vinden.
Dit bruggetje is zo'n voorbeeld. Veel praktisch nut heeft het bruggetje niet.
Het is onduidelijk of dit bouwwerk als onderdeel van de tuin destijds ook vanuit de theekoepel van
Landhuis Duno zichtbaar is geweest.
Route:
Volg het pad tot bij de oude wegwijzer.
Heveadorp Wegwijzer Duno
Deze oude wegwijzer staat op de kruising van de verschillende wegen op het voormalige landgoedDuno.
Vanaf 1930 kwamen deze ANWB (Algemene Nederlandse Wielrijders Bond) wegwijzers overal in het land voor.
Deze wegwijzer is enkele jaren geleden geplaatst door de Lionsclub. Of het een gerestaureerd bord is of een origineel met nieuwe opschriften, weten we niet.
Mocht je er meer van weten, dan horen we het graag. Wij hebben ook gehoord dat hier vroeger een
uitkijktoren heeft gestaan.
Route:
Volg het meest rechtse klinkerpad richting het Dunoplateau. Let eens op het klinkerpatroon in de bochten, echt vakmanschap.
Aan het einde van het pad ben je op het Dunoplateau.
Uitzicht Dunoplateau
Het uitzicht over de Betuwe is fantastisch.
Op deze plek stond vanaf eind 18e eeuw landhuis Duunoog, later verbasterd tot Duno.
Het huis, vanaf 1933 hotel, is in de Tweede Wereldoorlog verdwenen.
De structuur van de tuinterrassen is nog steeds te herkennen, evenals de tuinaanleg met de vele
rododendrons en andere uitgegroeide heesters, zoals de buxus.
Met enig zoeken vind je aan de rand van het klinkerpad het restant van de entree van het huis
(blauwe stukken steen).
Rechts in de hoek van het terrein liggen de restanten van de vloer van een theekoepel.
Ook een deel van het hek staat er nog. je kunt even uitrusten op de restanten van een stenen bank.
Als er in de winter sneeuw ligt is hier een prima plek om met je slee de helling af te suizen
en te eindigen in een hut van rododendrons.
Route:
Vervolg de grintweg over het plateau tot aan de oude toegangspoort van Huize Duno.
Halverwege dit pad is de toegang tot de Hunnenschans (facultatief met een prachtig uitzicht over de Rijn)
Azalealaan op de Duno
In het voorjaar, in mei, bloeien de azalea's langs de oude oprijlaan naar Huize Duno volop.
De pasteltinten zijn prachtig. De donkergroene taxushaag op de achtergrond versterkt dit effect.
In de jaren negentig is de laan hersteld door het Geldersch Landschap evenals het toegangshek.
Een brede strook bos is gekapt en de taxussen flink teruggesnoeid om weer plaats te maken voor de verjongde azalea's.
Route:
Ga over de oude oprijlaan van Huize Duno richting de toegangspoort.
Poort Duno
De herstelde toegangspoort van het Landgoed Duno geeft toegang tot het voormalig Landgoed Duno.
Een prachtige kleurrijke azalealaan tegen een achtergrond van taxus bomen is door Geldersch Landschap hersteld.
Route:
Volg de weg achter de toegangspoort tot op de parkeerplaats.
Landgoed Duno Heveadorp
De laatste particuliere eigenaar Van Vloten schonk Landgoed Duno na zijn dood in 1932 aan het Geldersch Landschap.
Geldersch Landschap nam het landgoed in gebruik als Hotel.
Dit is nog te zien op de toegangszuilen van de parkeerplaats. Het uitzicht vanuit de hotelterrassen was een prachtig.
Een paal met de brons plastiek is voor het oudheidkundig monument de Hunnenschans.
Route:
Loop de Dunolaan verder omhoog.
Loop langs het hek van het Gelders Landschap het bos in.
Loop door tot een weg naar rechts.
Huis Ter Aa
Restanten van een tuinmuur van de tuin het Huis ter Aa zijn hier te vinden. De graslanden liepen door tot aan deze muur. Vanaf het terras boven op de muur had je overzicht over de velden en rechts gescheiden door een laan bomen die doorliep tot aan het begin van Heveadorp. Deze laan van lindebomen is nog steeds in het bos te herkennen. De lanen op de verwaarloosde graslanden zijn gekapt.
Route:
Volg het pad met de muur aan je linker hand.
Loop door tot bij de wegwijzer.
Heveadorp Wegwijzer Duno
Deze oude wegwijzer staat op de kruising van de verschillende wegen op het voormalige landgoedDuno.
Vanaf 1930 kwamen deze ANWB (Algemene Nederlandse Wielrijders Bond) wegwijzers overal in het land voor.
Deze wegwijzer is enkele jaren geleden geplaatst door de Lionsclub. Of het een gerestaureerd bord is of een origineel met nieuwe opschriften, weten we niet.
Mocht je er meer van weten, dan horen we het graag. Wij hebben ook gehoord dat hier vroeger een
uitkijktoren heeft gestaan.
Route:
Neem vanaf de wegwijzer het pad richting "Oude Oosterbeekseweg".
Loop door tot de slagboom bij de parkeerplaats.
Oude Oosterbeekseweg
De parkeerplaats van het Geldersch Landschap bij Landgoed Duno wordt nog steeds druk bezocht.
Kwamen hier vroeger veel dagjestoeristen op de fiets, nu weten vele mensen in het weekend dit parkeerterrein met de auto te vinden. Zij wandelen dan met het hele gezin of met de hond over de Duno.
Route:
Loop vanaf de parkeerplaats voor het hek rechts het bos in.
Op de T-splitsing naar rechts.
Loop door tot bij de twee huizen langs de Oude Oosterbeekseweg.
Gebouwen Duno
Langs de Oude Oosterbeekseweg staan verschillende huizen van dit type.
Deze twee zijn hetzelfde. Kennelijk werden ze ooit gebouwd om de toegang tot het Landgoed Duno te markeren.
Kenmerkend zijn de afwisseling van bakstenen met vaak geel aangesmeerde lagen.
Het lijkt wel spek, afwisselend laagjes vet en vlees. Daarom wordt dit type speksteen-huizen genoemd. Het type huizen komt veel voor hier in de gemeente, niet alleen in Doorwerth, maar ook in Oosterbeek aan de Utrechtseweg staat nog zo'n huis.
Route:
Loop de Oude Oosterbeekseweg omhoog, tot waar deze kruist met de Italiaanseweg en overgaat in de W.A.Scholtenlaan.
Voormalig klooster
In dit statige huis met een prachtige tuin woonden tot aan het eind van de vorige eeuw een aantal zusters.
Of het een klooster was, is ons niet bekend. Nu is het huis in particulier bezit.
Route:
Volg de Italiaanseweg in noordelijke richting met verschillende prachtige villa's aan weerszijden.
Op de Y-sprong naar links met de klinkers mee.
Op de Bentincklaan naar rechts.
LET OP: Steek de Van der Molenallee over.
Katholieke Kerk
De kerk heeft prachtige gebrandschilderde ramen. Deze Katholieke kerk heeft als enige kerk van Nederland een Davidster in de voor- en achtergevel.
Ooit is deze kerk gebouwd om Doorwerth een woonkern te geven, zo lijkt het. Aan de overzijde van de rotonde ligt de Katholieke begraafplaats.
